ΣΟΦΙΑ ΒΕΛΩΤΑ

Θάλεια: Καλησπέρα σε όλους και καλησπέρα στην Σοφία, τη σύμβουλο ψυχικής υγείας, που έχουμε κοντά μας.

Σοφία: Καλησπέρα Θάλεια μου, χαίρομαι πάρα πολύ που είμαι μαζί σου σήμερα. Θάλεια: Μετά από επιλογή των ακροατών, θα μιλήσουμε για την κατάθλιψη και τις κρίσεις πανικού. Συνδέονται αυτά τα δύο;

Σοφία: Άλλο είναι οι κρίσεις πανικού και άλλο η κατάθλιψη. Όταν μιλάμε για κατάθλιψη, μιλάμε για διαταραχή, μιλάμε για νόσο. Ακούω από πολλούς ανθρώπους να λένε έχω κατάθλιψη και είναι κάτι που θέλω να το ξεκαθαρίσω. Για παράδειγμα, το πένθος μπορεί να προκαλέσει κατάθλιψη αλλά όταν λες ότι έχω πένθος, υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, το συναίσθημα είναι πάρα πολύ συγκεκριμένο, είναι της απώλειας. Μπορεί να έχεις καταθλιπτική διάθεση αλλά όχι κατάθλιψη.

Θάλεια: Στο πένθος νιώθουμε κάτι σαν θλίψη που αρκετά το συγχέουμε;

Σοφία: Ένα πένθος μπορεί να κρατήσει από 6 μήνες έως 5 χρόνια, μετά το λέμε παθολογία. Από αυτό το διάστημα και μετά, μπορούμε να πούμε ότι μιλάμε για μείζον καταθλιπτική διαταραχή.

Θάλεια: Είπες κάποια στιγμή για καταθλιπτική διάθεση και για κατάθλιψη, είναι το ίδιο πράγμα ή είναι δύο έννοιες διαφορετικές;

Σοφία: Είναι δύο έννοιες διαφορετικές. Όταν μας συμβαίνει κάτι και μας στεναχωρεί, μας μπερδεύει και βρισκόμαστε σε ένα αδιέξοδο, μέχρι να χωρέσει στο μυαλό μας, να βρούμε τις λύσεις μας. Καμιά φορά, κάποια πράγματα θέλουν και χρόνο για να περάσουν, οπότε σε αυτό το σημείο ακούω ανθρώπους που λένε έχω κατάθλιψη. Είναι άλλο να έχω θλίψη, άλλο να έχω κατάθλιψη, άλλο να έχω καταθλιπτική διάθεση και άλλο να μην έχω διάθεση. Όταν μιλάμε για κατάθλιψη μιλάμε για μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, η οποία είναι νόσος, ετερογενής μάλιστα διαταραχή που επηρεάζει καθολικά την ύπαρξη του ατόμου σε όλες του τις εκφάνσεις. Επίσης, όταν μιλάμε για κατάθλιψη, δεν μιλάμε για δύο τρία επεισόδια κατάθλιψης, μιλάμε για πολλά επεισόδια κατάθλιψης τα οποία έχουν διάρκεια από λίγες ημέρες μέχρι και εβδομάδες. Επιπλέον να πούμε, ότι άλλο μελαγχολική διάθεση και άλλο κατάθλιψη και αυτό συγχέεται. Έχουμε δύο ειδών καταθλίψεις, την μελαγχολική και την ψυχωτική. Σήμερα θα μιλήσουμε για τον μελαγχολικό τύπο της κατάθλιψης, που είναι ο σύνηθες τύπος. Οι μελέτες δείχνουν ότι μία ροπή στην κατάθλιψη έχουν οι άνθρωποι που δεν έχουν παντρευτεί ή έχουν χωρίσει και μένουν μόνοι τους. Για αυτό και βλέπουμε ότι οι άνθρωποι σε νεαρή ηλικία, φαίνεται να μην έχουν ψυχοκινητική επιβράδυνση.

Θάλεια: Τι είναι αυτό;

Σοφία: Αυτό είναι μία επιβράδυνση στη σκέψη, στον λόγο, στην κίνηση, είναι από τα πιο δύσκολα ζητήματα της ασθένειας, είναι νόσος.

Θάλεια: Συναντάτε από πολύ νεαρές ηλικίες;

Σοφία: Ναι αλλά παρουσιάζεται κυρίως σε μεγαλύτερους ηλικιακά ανθρώπους και εννοώ στην λήψη αποφάσεων, την εκτέλεση δηλαδή πράξεων και αυτό υπάρχει κυρίως στους ηλικιωμένους σε συνδυασμό με τα διάφορα ψυχοκοινωνικά στρεσογόνα γεγονότα, για παράδειγμα απώλειες, έχουν πεθάνει φίλοι τους, έχουν μειωμένες κοινωνικές επαφές.

Θάλεια: Η κατάθλιψη είναι γονιδιακή ή όχι;

Σοφία: Ναι, παίζει ρόλο το γονιδίωμα αλλά καταλύτης είναι το περιβάλλον. Όταν έχουμε ένα στρεσογόνο περιβάλλον και έχουμε και μία ροπή από το dna μας, ναι είναι πιο εύκολο να πάθεις κατάθλιψη, να νοσήσεις. Θα το πω πολλές φορές αυτό, η κατάθλιψη είναι διαταραχή, είναι νόσος.

Θάλεια: Ποια είναι τα συμπτώματα που κάποιος φέρει αυτή τη νόσο;

Σοφία: Όταν μιλάμε για άτομα με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή ,δηλαδή με κατάθλιψη, αυτά τα άτομα έχουν έντονες συμπεριφορικές και συναισθηματικές μεταβολές.

Θάλεια: Εννοείς ότι μπορεί να κλαίνε και μετά να γελάνε;

Σοφία: Μπορεί να έχουν υπερφαγία ή ανορεξία, δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους ως αυτό που ήταν. Επίσης, μπορεί να έχουν υπερσέξουαλικότητα ή ανηδονία. Με την ανηδονία εννοούμε ότι δεν με ευχαριστούν πλέον πράγματα που με ευχαριστούσαν στο παρελθόν. Μερικά παραδείγματα, μου άρεσε να βγαίνω με τις φίλες μου, τώρα δεν έχω καμία διάθεση. Μου άρεσε όταν με έπαιρναν τηλέφωνο να μου πουν χρόνια πολλά, τώρα μισώ τη μέρα των γενεθλίων που με παίρνουν να μου ευχηθούν. Μου άρεσε να πηγαίνω σινεμά, δεν μου αρέσει να πηγαίνω σινεμά. Ανηδονία, λοιπόν, σημαίνει δεν έχω διάθεση για τίποτα, δεν μου αρέσει τίποτα. Ακόμα μπορεί να έχουν επιθετικότητα, άγχος. Όταν μιλάμε για κατάθλιψη, μιλάμε για βλάβες στον εγκέφαλο, μιλάμε για την όχι τόσο σωστή λειτουργία του εγκεφάλου. Οι βλάβες, που δημιουργούνται στον εγκέφαλο, εξαρτώνται από τη διάρκεια, τη σοβαρότητα του κάθε επεισοδίου, όταν έχουμε πάρα πολλά και έντονα επεισόδια κατάθλιψης. Αυτό έχει ως συνέπεια στα γνωστικά ελλείμματα. Τι είναι όμως γνωστικά ελλείμματα; Τι μπορεί να συμβαίνει σε έναν άνθρωπο, ώστε να αναγνωρίσει και εκείνος αν έχει κατάθλιψη ή κάτι άλλο; Το ένα είναι η δυσκολία στην προσοχή και στη συγκέντρωση, αυτό έχει να κάνει με το πλάγιο οπίσθιο μετωπιαίο φλοιό. Ένα άτομο που έχει κατάθλιψη, είναι δύσκολο να διατηρήσει τη συγκέντρωσή του για 3 λεπτά. Αυτό επηρεάζει το συναίσθημα, επηρεάζει τη διάθεση. Τα άτομα αυτά έχουν μία αρνητική ερμηνεία στα γεγονότα που τους συμβαίνουν.

Θάλεια: Τι εννοείς αρνητική ερμηνεία στα γεγονότα που τους συμβαίνουν; 

Σοφία: Ένα γεγονός που δεν είναι αρνητικό αλλά θα δώσουν μία αρνητική χροιά γιατί έχουν μία καταστροφική διάθεση, αυτοκατηγορούν τον εαυτό τους και έχουν έντονα συναισθήματα αποτυχίας. Τα άτομα αυτά παρουσιάζουν προβλήματα στη μνήμη, έχουν δυσκολία στην καταγραφή πληροφορίας, στην αποθήκευση και στην ανάκληση της, οπότε μιλάμε για δυσκολίες στη μνήμη. Το επόμενο είναι η μειωμένη δυνατότητα λήψης αποφάσεων άρα και εκτέλεση πράξης. Τέλος, έχουμε δυσκολία στην εκτελεστική λειτουργία. Είναι οι ανώτερες γνωστικές λειτουργίες που επιτυγχάνονται μέσω της αξιολόγησης της πληροφορίας. Αυτό που πρέπει να τονίσω είναι, ότι κάποιος που μπορεί να διαβάζει αυτές τις πληροφορίες σε κάποιο βιβλίο, μην μπει στη διαδικασία να πει έχω το ένα, έχω και το άλλο άρα έχω κατάθλιψη, ας πάρω το τάδε φάρμακο για να νιώσω καλύτερα. Αυτό είναι εγκληματικό. Το αν κάποιος έχει κατάθλιψη και τι φάρμακο πρέπει να πάρει, θα το κρίνει ο ψυχίατρος. Δεν θα το κρίνει ούτε ο ψυχολόγος ούτε ο σύμβουλος ούτε ο ψυχοθεραπευτής ούτε ο ίδιος, μόνο ο ψυχίατρος.

Θάλεια: Υπάρχει όμως και ένα ταμπού εδώ στην Ελλάδα που σιγά-σιγά αρχίζουμε να το ξεπερνάμε, το κομμάτι του ψυχολόγου ή ψυχιάτρου.

Σοφία: Όταν κάποιος άνθρωπος δεν νιώθει καλά, θεωρώ πάρα πολύ σωστό, να πάει σε έναν πραγματικό φίλο και να του πει νιώθω θλίψη, για να ζητήσει ουσιαστικά μία βοήθεια. Αυτή η αόρατη βοήθεια είναι να μπορέσεις, σαν φίλος, να σταθείς δίπλα σε αυτόν τον άνθρωπο χωρίς να τον συμβουλεύεις, απλά αυτός ο άνθρωπος θέλει να νιώθει ότι κάποιος είναι εκεί και τον αγαπάει και θέλει να τον ακούσει.

Θάλεια: Πώς γίνεται η διάγνωση της κατάθλιψης;

Σοφία: Η διάγνωση της κατάθλιψης γίνεται μόνο από ψυχίατρο που συζητάμε μαζί του όσες φορές χρειαστεί. Αν πηγαίνουμε σε κάποιο ψυχολόγο ή σύμβουλο και δει κάποια σημάδια, μπορεί ο ίδιος να πει ότι θα ήθελα να σε παραπέμψω σε κάποιο ψυχίατρο.

Θάλεια: Τι διάρκεια μπορεί να έχει η κατάθλιψη με φαρμακευτική αγωγή;

Σοφία: Φαντάσου, όταν λέμε κατάθλιψη, εννοούμε πολλά καταθλιπτικά επεισόδια τα οποία επιφέρουν και τις γνωστικές λειτουργίες που αναφέραμε. Η κατάθλιψη με φαρμακευτική αγωγή, μετά από ένα διάστημα τριών με τεσσάρων εβδομάδων, εφόσον έχει ξεκινήσει τα φάρμακα του, αρχίζει να νιώθει ελαφρώς καλύτερα. Συνεχίζει την αγωγή πάντα έχοντας στο πλευρό του τον ψυχίατρο του. Το πότε ακριβώς θα περάσει όλο αυτό εξαρτάται από τον άνθρωπο.

Θάλεια: Από την κατάθλιψη προσβάλλονται περισσότερο οι άντρες ή οι γυναίκες;

Σοφία: Οι γυναίκες, οι οποίες έχουν τη διπλάσια πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης. Αυτό οφείλεται σε κοινωνικούς και σε ορμονικούς παράγοντες.

Θάλεια: Ποιο είναι το πιο συχνό σύμπτωμα που έχουν οι καταθλιπτικοί;

Σοφία: Συνυπάρχουν όλα ταυτόχρονα και όταν λέμε συνυπάρχουν δεν εννοώ ότι  έχουν και υπερφαγικά επεισόδια και όλα μαζί τα συμπτώματα, είναι ή το ένα ή το άλλο. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να μην κοιμάται καθόλου ή να κοιμάται όλη μέρα που καθιστούν τον άνθρωπο δυσλειτουργικό. Επίσης γίνονται νευροψυχολογικές εξετάσεις που φαίνεται αν ο άνθρωπος έχει κατάθλιψη και αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι με την υποχώρηση της ασθένειας, υποχωρούν και τα συμπτώματα και δύναται να εξαφανιστούν.

Θάλεια: Υπάρχει περίπτωση ένα παιδί που είναι στην εφηβεία να εμφανίσει πιο εύκολα κατάθλιψη λόγω των ορμονών ή της οικογένειας;

Σοφία: Είναι πολυπαραγοντικό. Είναι το γονιδίωμα, οι δύσκολες καταστάσεις ζωής. Από τη δική μου εμπειρία, τα παιδιά αναπτύσσουν περισσότερο αγχώδης διαταραχές.

Θάλεια: Συνδέεται η κατάθλιψη με κρίσεις πανικού ή η κρίση πανικού είναι κάτι εντελώς ανεξάρτητο;

Σοφία: Υπάρχει συννοσηρότητα, υπάρχουν σοβαρά ποσοστά που αν αφήσεις τις κρίσεις πανικού μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη. Οι κρίσεις πανικού δεν είναι σύμπτωμα της κατάθλιψης.

Θάλεια: Τι είναι οι κρίσεις πανικού;  

Σοφία: Οι κρίσεις πανικού δεν έχουν σχέση με τις κρίσεις άγχους. Οι κρίσεις πανικού μας κάνουν δυσλειτουργικούς. Είναι μία σωρεία συμπτωμάτων. Για να πω ότι παθαίνω κρίση πανικού νιώθω κάποια συμπτώματα: έχω εφίδρωση, έχω άγχος, έχω αγωνία, έχω ταχυπαλμίες, δεν μπορώ να αναπνεύσω, έχω φόβο θανάτου, έχει σωματοποίηση. Οι κρίσεις πανικού είναι κάτι πάρα πολύ δύσκολο και ο άνθρωπος που έχει πάθει μία φορά κρίση πανικού φοβάται πάντα ότι θα το πάθει πάλι. Αν το πάθει δυο τρεις φορές, αυτό μένει στο μυαλό. Όλα αυτά τα συμπτώματα είναι σε υπερθετικό βαθμό. Να τονίσω, επίσης, ότι είναι μία διαταραχή και χρειάζεται φάρμακα. Σιγά-σιγά τα συμπτώματα μειώνονται μέχρι που σταματούν.

Θάλεια: Γίνεται να θεραπευτούν με ψυχοθεραπεία;  

Σοφία: Γίνεται αλλά σπάνια. Με την πρώτη κρίση πανικού αυτό που πρέπει να κάνω είναι να το αποδεχτώ και να πάω στο γιατρό που ο ίδιος θα με κατευθύνει στα επόμενα βήματα. Πριν ξεκινήσω φαρμακευτική αγωγή, πρέπει να κάνω ψυχοθεραπεία να δω τι ήταν αυτό που μου την προκάλεσε.

Θάλεια: Έχω ακούσει ότι την κρίση πανικού την παθαίνεις μετά από καιρό, δηλαδή όταν έχεις ηρεμήσει βγαίνει η κρίση πανικού, ισχύει αυτό;

Σοφία: Μπορεί να μου συμβεί κάτι αυτή τη στιγμή που δεν μπορώ να το επεξεργαστώ μέσα μου τώρα. Αρχίζει το μυαλό μου να σκέφτεται πάρα πολλές δυσάρεστες σκέψεις, δεν μπορώ να αναπνεύσω και παθαίνω κρίση πανικού. Μπορεί να συμβεί οποτεδήποτε. Υπάρχουν και διαβαθμίσεις, όσο πιο πολύ το αφήνεις τόσο διαιωνίζεται το πρόβλημα. Οι κρίσεις πανικού έρχονται να μας πουν ότι κάτι δεν πάει καλά μέσα μας, κάτι μας έχει πονέσει, κάτι πρέπει να δουλέψουμε μέσα μας. Πολλές φορές λέω, ότι “όταν έρθει η κρίση πανικού αγκάλιασε τη γιατί έχει κάτι να σου πει”. Θάλεια: Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε έναν άνθρωπο που εκείνη τη στιγμή παθαίνει κρίση πανικού;  

Σοφία: Θα τον άγγιζα για να νιώσει ότι είμαι εκεί και θα του έλεγα ανάπνευσε βαθιά, θα προσπαθούσα να του δείξω ότι υπάρχει μία ισορροπία και ό, τι κι αν συμβεί είμαι εκεί μαζί του. Δεν μπορείς να κάνεις πάρα πολλά, δεν μπορείς να επέμβεις δραστικά στο συναίσθημά του, ούτε στα σωματικά συμπτώματα που έχει. Μπορείς να του θυμίσεις επίσης, ότι είναι μία κρίση πανικού και θα περάσει, θέλει μία σταθερότητα. Να τονίσω, ότι η κρίση πανικού έρχεται γιατί δεν θέλω να αντιμετωπίσω τα προβλήματά μου.

Θάλεια: Σαν άμυνα δηλαδή, ότι το σώμα μας αντιδρά σε όλο αυτό. Θα ήθελες να περάσεις ένα μήνυμα στον κόσμο;

Σοφία: Αυτό που θέλω να πω είναι, ότι είναι ψυχικές διαταραχές και πρέπει να φροντίσω τον εαυτό μου πηγαίνοντας τον στον γιατρό. Έχω ένα πρόβλημα, θα πάω στον γιατρό, θα πάρω τη θεραπεία μου και θα λύσω το πρόβλημά μου.

Θάλεια: Να σε ευχαριστήσω που ήσουν κοντά μου, ήταν τόσο όμορφη και ενδιαφέρουσα όλη η συζήτηση που είχαμε.

Σοφία: Ευχαριστώ και εγώ πάρα πολύ που ήμουν εδώ κοντά σου και μιλήσαμε για αυτά τα σοβαρά ζητήματα.